EKOSİSTEMLER NEDEN DEĞİŞİYOR VE BOZULUYOR?

Bir ekosistemde meydana gelen değişmeler ve bozulmalar ekosistemde yaşayan canlıları da etkiler.Bazı yerlerde önceden yaşamış bitki ve hayvan çeşitlerinin zamanla azalması yada yok ol-ması eko sistemdeki bozulmalardan kaynaklanır.Ekosistemler ya doğal nedenlerle yada insanların etkisi ile bozulur.Ekosistemlerdeki değişikliklerin gerçekleşmesi ortalama günler,haftalar,yıllar hat-ta yüzyıllar alabilir.Otların yetiştiği boş bir alanda birkaç yıl sonra çalıları görebilirsiniz.uzun yıllar sonra çalılar yerine ağaçları da bulabilirsiniz.Bir ortamın değişmesi ve canlı gruplarının yerini başka canlıların alması ardıllık olarak bilinir.
Büyük ekosistemlerde ardıllık genellikle yavaş gelişen bir olaydır.Oysa ekosistemlerde bazen hızlı değişikliklerde gelişebilir.Depremler,volkan patlamaları,seller,yer kaymaları ekosistemlerin kısa sürede değişmesine ve bozulmasına neden olur.

A.DOĞAL KAYNAKLI BOZULMALAR (AFETLER)
Doğal afetler ekosistemin bozulmasına neden olabilir.Akarsu ve rüzgarların etkisiyle toprak bir yerden başka bir yere taşınabilir.Bitki örtüsünün yetersiz olduğu yerlerde toprağın büyük bir bölü-mü erozyon sonucunda yok olabilir.Yanardağların faaliyete geçmesiyle çevreye dağılan lavlar doğal yapıyı bozabilir.büyük depremlerden sonra karaların bir bölümü sular altında kalabilir.Doğal afetler sırasında ekosistemdeki bozulma hem kısa süreli hem de etkisi büyük olur.
Tıpkı yanardağlar gibi depremler,yer kayması,seller,kasırgalar, uzun süren kuraklıklar da ekosis-temlerin bozulmasına neden olur.

1)Sürekli Ama Yavaş Yavaş Olan Hareketler
Ana karaların, yarımadaların hareketleri bu tür hareketlerdir.Örneğin;

İstanbul boğazının sonradan oluşmuş olması,
İskandinavya’nın güney kıyılarının alçalması,
Venedik’in gün gün sulara gömülmesi,
Sivas’ın İstanbul’a çok az da olsa yaklaşması,
Güney Afrika ve Güney Amerika’nın birleşikken yılda 30 cm kadar birbirinden uzaklaş-ması.
DAĞLARIN OLUŞUMU
Yer kabuğunun hareketleri ve mağmanın etkileriyle dağlar oluşmuştur.

Mağma üzerinde yüzen dev kara parçaları ateş küredeki parçalara çarparak And Dğları gi-bi sıra dağları oluşturur.
KIVRIMLAR
Dünya derinliklerinden gelen basınçlar tortul tabakada kıvrılmadan başka kırılmalara da neden olur.Faylar oluşur.Zamanla dağların tepeleri aşınır.Rüzgâ r, yağmur buz aşınmaya, parçalanmaya neden olur.
Mağma yer kabuğunu eritir ve dışarıya çıkar, soğur.Dağlar oluşur.Mağma çatlaklardan da dışarı sızarak yanar dağları oluşturabilir.Bir kaç bin yanar dağdan 3/4ü sönmüştür.400 kadarı sönmemiştir.Denizlerin diplerinde yeni yanar dağlar oluşmaktadır (50 deniz yanar-dağı).Fuji – Yama, Krakatoa, Vezüv, Asama yanar dağları yanında ülkemizdeki Erciyes dağını örnek verebiliriz.
Toroslar, Alpler, Himalayalar, Andlar genç dağlardır.
Appaşlar, Urallı yaşlı dağlardır.
Dünya’nın en uzun çöküntüsü (Graben) Hatay’dan başlar.Güney Afrika’ya kadar uza-nır.(5000 km)Bu faylar yavaş hareket ederler.Depremler görülür.
2)Depremler
Yer kabuğu kırıklarında birdenbire görülen salınım, titreşim hareketlerine deprem denir.
Ülkemiz deprem kuşağı üzerindedir.Yanar dağlar, göçmeler, iç kuvvetler depremlere neden olabilir.Deprem, odağı yada merkezinde şiddetlidir.Deprem Richter ölçeğine göre zayıf ya da şid-detli diye adlandırılır.En düşük ve en yüksek değerler ‘0 – 9’ dur.Erzincan depremi 1939 da olmuş ve istasyon binası dışında hemen hemen bütün binalar yıkılmış 32000 kadar insanımız ölmüştür.
Depremler şu zararlara neden olurlar:
Canlılar ölür.
Binalar ve köprüler yıkılır.Yollar çöker.
Yeni dağlar oluşabilir.Su kaynakları oluşurken kaybolabilirler.
Barajlar yıkılır.Sel baskınları görülebilir.
Yangınlar çıkabilir.
Depremlere karşı bazı önlemler alınabilir:
Hayvanların hareketleri izl